Het maakt eigenlijk niet uit op welk platform je rondsnuffelt. Of je nu op X, Instagram, Threads, YouTube of ergens anders kijkt: overal is er een overvloed aan feiten, meningen en alles daartussenin. Doordat bijna iedereen één of meerdere accounts heeft, hebben we in feite iedereen een toeter gegeven om alles de wereld in te blazen wat maar in gedachte komt. En eerlijk gezegd: bij sommige bijdragen kun je je afvragen hoeveel er eigenlijk over nagedacht is.
Brett McCracken noemt het in De Piramide van Wijsheid een ‘feitenvrije wereld’ en merkt terecht op dat ‘onze oren tuiten van de krijsende massa’s die dagelijks onze zintuigen bestoken. Iedereen heeft een megafoon, maar niemand heeft een filter.’
Nooit was er een tijd dat we zoveel wisten als vandaag, maar tegelijkertijd voelen we ons leger dan ooit. We scrollen ons door de dagen heen, maar raken de weg kwijt in een doolhof van informatie die ons juist zou moeten helpen. Het maakt ons moe, verward, soms zelfs een beetje bang.
God is dood en de waarheid om zeep
De constante stroom van prikkels op sociale media blijft niet zonder gevolgen. We worden er duf en doof van. En nog veel erger: ziek. Want wat kun je nog vertrouwen van wat je inneemt? Het nieuwe normaal lijkt te zijn dat we niets meer vertrouwen dan onszelf en onze eigen kaders. Daarmee raken we tegelijk onbereikbaar voor anderen.
Brett merkt op dat de snelheid waarmee informatie – goede, slechte en misleidende – zich verspreidt, leidt tot gebrekkige gegevens, haastige analyses en tegenstrijdige aanbevelingen die zich sneller online verspreiden dan ze te controleren zijn. Waarom factchecken als je ook kunt forwarden? Je kunt online áltijd bronnen vinden die precies bevestigen wat je al vond. Het gevolg? Cynisme en onzekerheid over zo ongeveer alles.
Een informatiedynamiek die veel produceert, maar weinig met echte wijsheid te maken heeft. Ieder zijn eigen mening. Jij die van jou, ik die van mij. Als dat de modus is, wie verbaast zich dan nog over de totale verwarring die er in een samenleving ontstaat? Het raakt aan een dieper probleem: wie God dood verklaart, heeft daarmee ook de waarheid om zeep geholpen. Niemand heeft nog een groot verhaal met zeggingskracht. Iedereen heeft z’n eigen verhaal dat in eigen kring de handen op elkaar krijgt, maar de stoelpoten van waarheid en moraal van de samenleving zijn vakkundig doorgezaagd. Ons rest niets anders dan een informatieoverload, waarin alles behalve waarheid en wijsheid het algoritme bepalen.
In De Piramide van Wijsheid doet Brett McCracken een pleidooi om onze informatieconsumptie onder de loep te nemen. Zijn diagnose van onze tijd is scherp: we eten te veel, we eten te snel en we eten alleen wat we lekker vinden. Hieronder kort zijn drieledige analyse:
We eten te veel
Als we te veel van iets eten, worden we er ziek van: maagpijn, verstopping of nog erger. Ook te veel informatie maakt ons ziek. Niets is zo kenmerkend voor het internettijdperk als ‘informatie-overload’.
Heb je een vraag over de Bijbel? Even googelen en je hebt honderden antwoorden. Een instructiefilmpje nodig over het ophangen van gordijnen? Er staan er zo veel op YouTube als je maar wilt. (Geloof me, ik heb er minstens vijf bekeken.) Wie kun je vertrouwen? Welke methode werkt nu echt? Het alwetende internet is verleidelijk: het belooft opheldering, maar maakt het vaak alleen maar ingewikkelder.
Door de concurrentie van het digitale tijdperk wordt de informatie er niet ‘voedzamer’ op; het neigt steeds meer naar junkfood. Doritos en Skittles zullen altijd meer kliks krijgen dan spinazie. Zo lopen we ook langs het buffet met de sociale-mediasnacks en het online junkfood waarmee we ons dagelijks volvreten. Het zal je niet verrassen dat we daar ziek van worden.
We eten te snel
Als je gehaast eet, betaal je daarvoor later vaak een prijs. Hoe gemakkelijk het ook is, fastfood is meestal niet het voedzaamste eten. Als je op voedingswaarde en smaak let, valt op dat je het beste voedsel langzaam bereidt en eet. Met informatie werkt dat precies hetzelfde.
We leven in een gehaaste tijd. Gebeurtenissen die de ene week de krantenkoppen domineren, zijn we de volgende week alweer vergeten. Sociale media geven de voorkeur aan wat op een bepaald moment #trending is, maar stimuleren je niet om nog eens terug te gaan naar die maatschappelijke kwestie van vorige maand, laat staan van vorig jaar. Het internet is een medium van het nu. Het geheugen is kort, de vorm verandert steeds. Als je online leeft, loop je altijd achter. Zo’n tempo geeft je geen tijd om kritisch na te denken. Als we geconditioneerd zijn om snel van tweet naar tweet en van sensatie naar sensatie te gaan, kunnen we hooguit scannend lezen en er niet zorgvuldig en kritisch over nadenken.
We eten alleen wat we zelf lekker vinden
Als we alleen maar ons favoriete voedsel zouden eten, zouden de meesten van ons ziek zijn of doodgaan. Ik ben dol op amandelcroissants en chocolate chip cookies (vooral met een mok zwarte koffie erbij!), maar als m’n dieet alleen hieruit bestaat, beland ik snel in het ziekenhuis. Zo is het ook met ons informatiedieet. We kunnen in de verleiding komen alleen materiaal te consumeren waarvan we houden, maar daar zouden we ziek van worden. Helaas is dat nu toch precies wat velen van ons doen in de huidige hyper-individualistische, kies-je-eigen-verhaal-wereld.
Ten eerste, als alles om jou en jouw smaak draait, werkt dat alleen maar fantastisch voor jou als jij precies weet wat goed voor je is. Maar dat weten we meestal niet. Denk aan de trend om in een pizzeria je eigen pizza samen te stellen. Je loopt langs het buffet en kiest precies de ingrediënten die je op je pizza wilt. Toch stelt wat voor mij de ‘perfecte pizza’ zou moeten zijn, me bijna altijd teleur. Meestal had ik beter op de expertise van de kok kunnen afgaan, zodat iemand met echte culinaire kennis een pizza voor mij zou maken waarvan ik zeker zou genieten.
Het tweede probleem is dat het lastiger is iets gemeenschappelijks met anderen te ontdekken, als iedereen een totaal uniek, op maat gemaakt, perfect verzorgd ‘ik’-leven leidt. We beginnen ons vermogen tot empathie te verliezen. Als we het niet goed met anderen kunnen vinden, trekken we ons verder terug in onze individualistische, naar onszelf verwijzende bubbels en dat is geen omgeving waarin wijsheid kan ontstaan.
Een gezond dieet
De wereld heeft schreeuwend behoefte aan wijsheid, aan onwankelbare waarheid en vaste fundamenten. Alleen het christendom biedt zulke wijsheid en dat is precies het medicijn dat onze zieke cultuur nodig heeft. Om het licht van de christelijke wijsheid naar de duisternis van onze on-wijze tijd te kunnen brengen, moeten christenen echter eerst in hun eigen leven de gewoonten van de wijsheid herstellen. Wij hebben een dieet nodig dat door het opnemen van kennis wijsheid aankweekt. Voor ons psychische en geestelijke welbevinden hebben we iets nodig wat net zo werkt als de Voedselpiramide en de Schijf van Vijf voor onze lichamelijke gezondheid: advies wat we wel en niet moeten eten en in welke verhoudingen we dat moeten doen, om gezonder en sterker te worden.
Als we een zieke cultuur willen genezen, moeten we beginnen bij ons eigen dieet. Want uiteindelijk worden we wat we eten; ook geestelijk. Het is paradoxaal, maar de wereld om ons heen hunkert naar mensen die niet gestuurd worden door prikkels, maar gevormd door principes. Iemand wiens keuzen niet bepaald worden door lawaai, maar door wijsheid. Je valt op wanneer niet de waan van de dag, maar eeuwige waarheid je drijft.
De vraag voor vandaag is dus niet: hoeveel informatie weet ik tot me te nemen als ik met m’n duimpjes weer het wereldwijde web probeer te ontwarren. De cruciale vraag is: welke informatie komt er tot mij? Waarmee voed ik m’n ziel vandaag? Wees gerust. Er is er Eén die ons helpt als het je duizelt en de weg kwijt bent. Te midden van alle kakofonie aan meningen in een postmoderne wereld, klinkt er een stem die zegt: ‘Ik ben de Weg en de Waarheid, … kom naar Mij!’
