Johannes 6 was een intensieve dag voor Jezus en Zijn discipelen. Jezus had de menigte op wonderlijke wijze gevoed. Toch stopten veel mensen met het volgen van Jezus. Hij claimde namelijk dat Hij het manna in de woestijn is dat de mensen moeten eten (Johannes 6:53-58). Hij wendde Zich tot Zijn groep discipelen en vroeg of zij ook van plan waren om te vertrekken.
Met woorden die prachtig door de eeuwen heen hebben geresoneerd, kwam de oprechte Simon Petrus met dit antwoord op de proppen: ‘Heere, naar wie zullen wij heen gaan? U hebt woorden van eeuwig leven’ (Johannes 6:68).
Jezus is niet alleen gekomen om een verzoenend offer te brengen. Hij onderwijst, onthult en instrueert de discipelen ook over de levenswijze van de Vader. Alleen die levenswijze belooft werkelijke bloei.
Hier komt de vraag: toen Petrus die woorden zei en toen Johannes die woorden schreef en andere Petrussen en Johannessen en Maria’s die woorden de komende eeuwen hoorden, wat dachten ze dan dat ‘eeuwig leven’ inhield? Welke scenario’s of verhalen kwamen in hun hart naar boven door die uitdrukking, ‘eeuwig leven’?
Wat voor soort leven beschreven Jezus’ woorden?
Ik weet vrij zeker welke beelden en associaties opkomen bij de gelovige lezer van vandaag. ‘Eeuwig leven’ roept waarschijnlijk gedachten op aan een eeuwigdurend, stralend en hemels bestaan dat voornamelijk bestaat uit God voor altijd aanbidden. Het bijvoeglijk naamwoord ‘eeuwig’, gecombineerd met veel hemelse afbeeldingen en hymnen door alle eeuwen heen, heeft in onze perceptie van wat ‘eeuwig leven’ betekent gezorgd voor een smal begrip.
Het is niet helemaal fout natuurlijk. Het eindspel van het bijbelse visioen is niet precies dat, maar dat visioen is ook weer niet helemaal anders. Het uiteindelijke plaatje dat het boek Openbaring geeft, bevat wel aanbidding – met volledig verloste, herrezen lichamen in de aanwezigheid van God.
Laat me echter benoemen dat de belangrijke term in het aanbod van Jezus eerder ‘leven’ is dan ‘eeuwig’. Het ‘eeuwige’ deel benadrukt de zekerheid en de lange duur van het leven, maar de kerngedachte is dat Jezus ‘leven’ aanbiedt.
Heb je je bovendien ooit afgevraagd waarom Petrus begreep dat Jezus ‘woorden van eeuwig leven’ aanbiedt? Wat betekent dat? Nu komen we tot de kern van de zaak. Als Jezus leven aanbiedt, wat zegt Hij dan? Misschien hadden we Johannes 6 kunnen overslaan en direct naar de plek kunnen gaan waar Jezus het nog duidelijker zegt – ‘Ik ben gekomen, opdat zij leven hebben en dat overvloedig hebben’ (Johannes 10:10, Engelse vertaling).
Dus stel ik opnieuw de belangrijke vraag: wat bedoelde Jezus – en hoe zouden de mensen Hem hebben begrepen – als Hij zegt dat Hij gekomen is om leven te brengen?
Het antwoord zal u misschien verbazen: Hij bedoelt filosofie.
Jezus, de grote Filosoof
Jezus doelt op filosofie in de oudere en diepere zin van dat woord: filosofie als een manier van leven. Filosofie als nuchtere, praktische leiding voor een bloeiend en betekenisvol leven. Filosofie als ware wijsheid, onderwezen door een wijsgeer. Jezus’ ‘overvloedige leven’ wijst op de manier van leven die Hij bekend maakt. Deze manier kan alleen worden gevonden door middel van Jezus, levend in Gods koninkrijk. Daarom zegt Petrus dat Jezus ‘woorden van eeuwig leven’ aanbiedt. Jezus is niet alleen gekomen om een verzoenend offer te brengen. Hij onderwijst, onthult en instrueert de discipelen ook over de levenswijze van de Vader. Alleen die levenswijze belooft werkelijke bloei.
Nog steeds gebruiken we af en toe het woord ‘filosofie’ in deze zin van praktische levensbeschouwing. Bijvoorbeeld als we het hebben over ‘onze bedrijfsfilosofie’ of ‘zijn golffilosofie’. Dit gebruik communiceert dat iemands bedrijfscultuur of golfstijl gevormd en gestuurd wordt en doordrongen is van bepaalde overtuigingen, praktijken en gewoontes. Dit is waar de oude filosofie het ook over had. Filosofie strekte zich uit tot buiten de economische of sportieve arena’s naar alle terreinen van het leven.
En dit is de reden waarom de gelovigen vanaf de vroegste dagen van de kerk het christendom begrepen als een filosofie van (eeuwig) leven en Jezus als de grootste Filosoof. We zien dit overal terug in christelijke kunst, preken en apologetische werken.
Velen van ons beperken ons begrip van Jezus en het christendom tot het religieuze, verticale domein van ons leven. Zo wordt ons geloof losgekoppeld van de rest van ons praktische, dagelijkse, horizontale leven. Als gevolg daarvan kijken we naar alternatieve goeroes en naar wereldse wijsheid.
Het is ook nuttig om te onthouden dat de beroemde tweede-eeuwse apologeet Justinus de toevoeging ‘de Martelaar’ niet voor zichzelf gebruikte. Deze benaming werd hem pas gegeven nadat hij voor zijn geloof was gestorven. Zijn opleiding, levenswijze en eigen naam was Justinus de Filosoof. Waarom? Omdat hij, nadat hij verschillende andere levensfilosofieën had uitgeprobeerd, uiteindelijk begreep dat Jezus de ware en grootste Filosoof is (zie zijn ‘Dialoog met Trypho’). Justinus begreep dat een discipel van Jezus een levensfilosofische school is binnengaan. En toen hij een christelijke leraar werd, zoals zijn Heer, zag hij zichzelf als filosoof voor anderen.
Meer dan een filosoof, niet minder
Het is belangrijk om te onthouden dat Jezus meer is dan een Filosoof. Hij is Redder, Koning, Heere, de Zoon van God. Maar Hij is niet minder dan een Filosoof. Inderdaad, omdat Hij ook al die andere dingen is, is Hij de grootste Filosoof ter wereld.
Wat dan nog? We hebben in deze korte inleiding geen ruimte om alle implicaties van deze verloren gegane visie op Jezus als filosoof te onderzoeken. Maar ik sluit af met een eenvoudige opmerking. Velen van ons beperken ons begrip van Jezus en het christendom tot het religieuze, verticale domein van ons leven. Zo wordt ons geloof losgekoppeld van de rest van ons praktische, dagelijkse, horizontale leven. Als gevolg daarvan kijken we naar alternatieve goeroes en naar wereldse wijsheid. We laten ons door hen leiden voor ons begrip van emoties, relaties, geluk, financiën en een grote verscheidenheid aan andere aspecten van ons dagelijks leven.
We kunnen op veel plaatsen goed bouwmateriaal vinden voor ons levenshuis. Toch hebben we (te) vaak nagelaten om het fundament te leggen op de filosofie van de Schrift. Maar door Jezus als onze Heer en Filosoof te herontdekken, kunnen we weer zien dat Hij door de hele Bijbel heen een doordachte en robuuste filosofie aanbiedt. Een praktische visie voor het overvloedige leven, nu en tot in eeuwigheid.
Deze ideeën worden verder uitgewerkt in het boek ‘Jesus the Great Philosopher’ van Jonathan T. Pennington.
