Tien jaar geleden leidde ik een feedbackgroep voor jonge predikers. Een jeugdpastor gaf een uiteenzetting vanuit het boek Richteren 14 waarop feedback geleverd zou worden. Helemaal aan het einde van zijn bijdrage sprak hij over ‘een andere Redder Die kwam om Zijn volk voor eeuwig te verlossen.’ Hij maakte hier verder geen punt van en noemde de naam van Jezus niet; de zin was onderdeel van de rest van zijn bijdrage.
Tijdens de feedbacksessie vroeg ik hem: ‘Waarom heb je die regel aan het einde toegevoegd?’ In een splitseconde antwoordde een andere student met een zin die ik nooit meer ben vergeten: ‘Omdat we dat moeten doen.’
De hele kamer mompelde haar goedkeuring. Iedereen voelde dezelfde verplichting. Geen van deze predikers in opleiding wist zeker waarom ze ‘naar Jezus moesten verwijzen’, maar blijkbaar was dat nu eenmaal de regel. En ik zie dit overal onder christenen. We beseffen dat we het Oude Testament moeten zien als de Heilige Schrift, maar weten eigenlijk niet goed waarom en hoe dat dan moet. Die overgang naar Jezus vanuit het Oude Testament lijkt een krakende versnelling. Maar is dat ook zo?
Misschien zouden we geholpen worden door een eenvoudig kader over hoe Christus de kern van de Schriften is: Hij is gemodelleerd, beloofd en aanwezig vanaf het eerste Bijbelboek Genesis.
Christus’ voorafschaduwing
De vloed en de ark, het Pascha en de Rode Zee, de woestijn en het Beloofde Land, ballingschap en terugkeer, oorlog en vrede, koninkrijk en koningen, profeten en priesters, de tempel met zijn offers en zijn rituelen, wijsheid in de dood en in het leven, liederen van verdriet en vreugde, het leven van hen die in getrouwheid lijden en het bloed van rechtvaardige martelaren – het Oude Testament is buitengewoon gevormd naar Jezus.
Het verhaal als geheel en de delen van het verhaal zijn onderdeel van het grotere geheel. Wie de verhalen van een afstand bekijkt ziet vanuit de details, op steeds grotere schaal, dezelfde voorafschaduwing – de lijdende en opkomende Christus (zoals in 1 Korinthiërs 10: 1-11). Maar zelfs als Paulus ons de rode lijn van het evangelie in het Oude Testament leert, heeft hij de grootste moeite (in de verzen 4 en 9) om erop te wijzen dat Christus niet alleen een voorafschaduwing had – Hij was ook beloofd en aanwezig voor de oudtestamentische gelovigen.
Christus beloofd
Oudtestamentische heiligen waren niet zomaar tegels in een mozaïek en getuigden niet onbewust van een evangeliepatroon waarvan zij zelf onwetend waren. Ook zij keken uit naar de vervulling van deze voorafschaduwingen. Hoe dan? Door de beloften. Dit is hoe Jezus, Paulus en Petrus het zagen (Lukas 24:25-27; Handelingen 26:22-23; 1 Petrus 1:10-12). Elk van hen karakteriseert de vorm van het Oude Testament als het verkondigen van ‘het lijden en de glorie van Christus’, maar toch beweert elk van hen dat dit de boodschap is wat Mozes en de profeten zelf ‘hebben geschreven’, ‘zeiden’, ‘profeteerden’, en ‘voorspelden.’ Al die tijd was het ware geloof een Messiaans geloof, gericht op Christus zelf. Hij was Degene aan Wie werd vastgehouden en Degene op wie door de gelovigen werd vertrouwd.
Christus’ aanwezigheid
Maar meer nog dan alleen een voorafschaduwing en een belofte, is het facet dat Christus ook daadwerkelijk aanwezig is in het Oude Testament. Dit facet wordt misschien nog wel het meest ondergewaardeerd. Het is verrassend hoe expliciet de nieuwtestamentische auteurs zijn over de aanwezigheid van Jezus in het Oude Testament:
- De “Ik ben” in Wie Abraham zich verheugde, was Jezus (Johannes 8:56-58).
- De Heere Die Mozes aanspoorde, was Christus (Hebreeën 11:26).
- De Verlosser Die hen uit Egypte bracht, was Jezus (Judas 5).
- De Rots in de woestijn, was Christus (1 Korinthiërs 10:4).
- Het visioen van de koning van Jesaja, was de Zoon (Johannes 12:40-41).
Jezus is niet alleen een voorafschaduwing, voorzien en beloofd in het Oude Testament; Hij is de Aanwezige. Dit is van levensbelang omdat het essentiële karakter van God noch het geloof, onder zowel het oude als het nieuwe verbond niet is veranderd. God is altijd in triniteit aanwezig geweest en heeft gewerkt onder het volk: van de Vader, door de Zoon, door de Geest. God was niet pas een triniteit met kerst – de Vader had geen bemiddelaar nodig (Johannes 1: 1-14). En het geloof is sindsdien ook niet fundamenteel veranderd. Echt geloof berust niet alleen op een goddelijk plan, en vertrouwt niet enkel op losse beloften; het geloof omvat een veelbelovend Persoon.
Christus komt ‘bekleed met het evangelie’, zoals Calvijn vaak schreef. We moeten ons de beloften herinneren waarin Christus gekleed is, maar laten we nooit slechts een stel kleren prediken. Het is de persoon van de Zoon die in het middelpunt staat van het reddende geloof.
Zoals het was in het begin?
De passages die tot nu toe zijn geciteerd, zijn afkomstig uit het Nieuwe Testament. Alleen hiermee gewapend, kun je een sterke zaak opbouwen dat de Hebreeuwse Bijbel Christus verkondigt. Maar misschien kan worden beargumenteerd dat deze christelijke interpretatie alleen wordt gevonden door achterom te kijken vanuit het Nieuwe Testament. Is het mogelijk om ook de Bijbel vooruit te lezen, vanaf Genesis, en dan dezelfde Christus gerichtheid te zien? Ik geloof het wel.
Het is mijn mening dat Christus ofwel in schaduwen wordt getoond en beloofd, of aanwezig is op elke pagina van de Hebreeuwse Bijbel. Meer nog, in bepaalde belangrijke passages wordt Hij op alle drie manieren tegelijkertijd afgebeeld. Hieronder selecteer ik slechts drie van deze passages en ik hoop dat het je inspireert om de hele Bijbel door deze bril te bekijken.
Jezus loopt in Eden (Genesis 3)
Christus’ voorafschaduwing
Adam en Eva, beschaamd over hun zonden, schuilen tussen de bomen. Al snel verhullen ze zichzelf in vijgenbladeren. Ze proberen hun zonden onder controle te houden door hun slechtheid te verbergen en een valse goedheid te projecteren. Hun Heere heeft echter een andere oplossing. Hij behandelt ze, niet met planten maar met huiden. Ons wordt niet verteld welk onschuldig wezen stierf om de schuldigen te kleden, maar Jesaja en Paulus laten de plaatsvervangende voorafschaduwing zien: wij, de schuldigen, zijn gekleed door een buitenaardse gerechtigheid – bekleed met Christus, zou je kunnen zeggen (Jesaja 61:10; Galaten 3:27).
Christus beloofd
Wanneer de oordelen in de tuin neerkomen, is het verbazingwekkend hoe alles, behalve het echtpaar zelf, vervloekt is. In plaats daarvan belooft God ‘het zaad van de vrouw’. Dit impliceert een wonderbaarlijke geboorte – vrouwen hebben immers geen zaad (Genesis 3:15). Dit nageslacht van de vrouw zou het hoofd van de macht van de goddelozen verpletteren, hoewel dat hoge kosten voor Hemzelf meebrengt – Zijn hiel zal worden getroffen. Hier hebben we een belofte van een wonderbaarlijke geboorte en overwinnend lijden van ‘het zaad’. Martin Luther schrijft hierover:
Alle beloften van God leiden terug naar de eerste belofte betreffende de Christus van Genesis 3:15. Het geloof van de vaderen in het Oude Testament en ons geloof in het Nieuwe Testament zijn één en hetzelfde geloof in Christus Jezus. (…) De tijd verandert niets aan het voorwerp van het ware geloof, of de Heilige Geest. Er is altijd en was altijd eenheid in gedachte, eenheid in ervaring en eenheid in geloof betreffende Christus onder ware gelovigen, of ze nu in het verleden, nu of in de toekomst leven. (Commentaar op Galaten )
Christus’ aanwezigheid
Nu komen we bij een facet wat vaak over het hoofd wordt gezien van Christus’ aanwezigheid. Wie is deze Heere die wandelt met Zijn meest geliefde wezens in de koelte van de dag (Genesis 3: 8)? Jonathan Edwards geeft woorden aan de meest voorkomende mening van de kerkvaders, hervormers en puriteinen:
Wanneer we in de heilige geschiedenis lezen wat God deed, van tijd tot tijd, naar Zijn kerk en mensen, en hoe Hij Zichzelf aan hen openbaarde, moeten we het vooral begrijpen van de tweede persoon van de Drie-eenheid. Wanneer we lezen dat God na de val verschijnt in een zichtbare vorm, moeten we begrijpen dat dit gewoonlijk, waarschijnlijk altijd, gaat om de tweede persoon van de Drie-eenheid. (History of the Work of Redemption, 20)
Dit beantwoordt niet alle vragen die we hebben over de verschijningen in het Oude Testament. Maar wat duidelijk is, is dat de Zoon van God geen vlees had genomen vóór zijn vleeswording in de schoot van Maria, en daarom moeten we niet denken aan een vleesgeworden Jezus hier of elders in het Oude Testament. Maar met Kolossenzen 1:15 en Johannes 1:18 in gedachten, beweert Edwards dat de Vader altijd bemiddeld wordt door de Zoon. Er is in het Oude Testament niet alleen een voorafschaduwing en belofte van Christus; Hij is ook aanwezig.
Jezus spreekt over Moria (Genesis 22)
Christus’ voorafschaduwing
Dit is de ultieme test van het geloof, maar het heeft meer getest dan alleen het geloof van Abraham. De woorden van God aan Abraham is voor velen een struikelblok: “Neem je zoon, je enige zoon Izak, van wie je houdt, en ga naar het land Moria en bied hem daar als een brandoffer aan op een van de bergen waarvan Ik u zal zeggen “(Genesis 22: 2). Het is een enorm schandaal totdat je de voorafschaduwing in ogenschouw neemt. Wie is deze zoon? Hij is het zaad van Abraham, de hoop van de wereld. Alle beloften van God zijn gericht op deze geliefde zoon. Als hij wordt geofferd, zou God- op een of andere manier – hem weer tot leven brengen om de wereld te redden en te zegenen.
Merk op dat hij zal worden geofferd op een berg in de regio van wat Jeruzalem zou worden (Genesis 22: 1-14; zie 2 Kronieken 3: 1). Hij draagt het hout op zijn rug terwijl hij de heuvel opsjokte naar het zoenoffer (Genesis 22: 6). Al die tijd gelooft Abraham dat hij de zoon terug van de dood zal ontvangen (Genesis 22: 5; zie Hebreeën 11: 17-20). Wanneer je de voorafschaduwing begrijpt – de dood en opstanding van de zoon – wordt Genesis 22 geen barrière, maar een almachtige boost voor het geloof.
Christus beloofd
Kijk hoe de auteur van Genesis 22 (van oudsher beschouwd als Mozes) over de berg spreekt: “Abraham noemde de naam van die plaats, ‘De Heer zal voorzien’; zoals tot op de dag van vandaag wordt gezegd: ‘Op de berg van de Heere zal het worden voorzien’ “(Genesis 22:14). Honderden jaren lang wezen Israëlieten naar die heuvel en geloofden ze in een toekomstige voorziening- een toekomstige verzoening. Ze wisten zelfs waar het zou gebeuren. Eeuwenlang hebben de oudtestamentische heiligen gezien dat Christus in deze gebeurtenis beloofd werd, en zij vestigden hun hoop hierin.
Christus’ aanwezigheid
In Genesis 22:11 is het de engel des Heeren die het oordeel onderschept. In vers 15 spreekt hij opnieuw en doet hij dat met een opmerkelijk zelfbegrip. Wie denkt deze engel dat hij is? Hoewel hij door de Heere is gezonden, spreekt hij als de Heere: “Ikzelf heb gezworen, spreekt de Heere. . . Ik zal zeker zegenen. . . . Ik zal me zeker vermenigvuldigen. . .” (Genesis 22: 16-17). Wanneer we gewone engelen in de Schriften tegenkomen, staan ze erop dat ze volkomen van God verschillen (zoals in Openbaring 22: 9). Maar hier is een unieke boodschapper – letterlijk kon zijn naam worden vertaald als “de Gezondene” – die staat erop dat hij van de Heere is en dat hij de Heere is. Om de taal van de geloofsbelijdenissen te gebruiken, hij is “God uit God.”
Wat de identiteit van de engel betreft, vat Calvijn de geschiedenis van de christelijke interpretatie samen die hem voorafging:
De orthodoxe artsen van de kerk hebben correct en wijselijk uiteengezet dat het Woord van God de allerhoogste engel was, die toen als het ware uit anticipatie het ambt van middelaar op zich nam. ( Institutes , I.xiii.10)
In Genesis 22 stopte deze “God van God” het zwaard van oordeel dat op Izak viel. Twee millennia later zou precies dezelfde Middelaar op dezelfde heuvel klimmen om Gods oordeel voor ijn volk te onderscheppen.
Jesus in de brandende doornstruik (Exodus 3)
Christus’ voorafschaduwing
De brandende doornstruik heeft veel Bijbelse weerklanken. Planten worden vaak vergeleken met Gods volk (of met de koning die hen vertegenwoordigt, Richters 9, Jesaja 5, Johannes 15). Het lijden van het volk in Egypte wordt vaak omschreven als een oven (Deuteronomium 4:20; 1 Koningen 8:51; Jeremia 11: 4). Hier bij de brandende doornstruik, zien we Gods volk in brand in een oven van ellende, en toch – hier is de christelijke rode lijn – daalt hun Koning, de grote “Ik Ben”, af in de brandingen om bij Zijn volk te zijn en hen uit te leiden. De rode lijn in Exodus is de rode lijn van het evangelie.
Christus beloofd
De Exodus zelf is de vervulling van beloften. In Genesis 12 leren we dat het ‘zaad van Abraham’ de volken zal zegenen en regeren. De belofte omvat een ambiguïteit – is het “zaad” meervoud (Israël) of enkelvoud (Christus)? In wezen is het antwoord ja. Het “zaad” is eerst de natie van Israël en in de volheid van tijd is het Christus – de Messias die in het bijzonder de natie vertegenwoordigt (Galaten 3:16). Dus naarmate de belofte zich verder ontwikkelt, lezen we Genesis 15, waar de Heere een lijdensverlangende voorafschaduwing voorspelt voor het “zaad van Abraham”: het zaad zal verslaafd en gekweld worden, maar door het oordeel zal het zaad een grotere glorie krijgen (Genesis 15: 13-15). Deze dood en opstanding zou eerst door Israël worden doorstaan, maar terwijl we naar de uittocht kijken, zien we een voorproefje van het komende evangeliedrama. Met andere woorden, de hele Exodus is een belofte van Christus.
Christus’ aanwezigheid
De goddelijke naam “Ik Ben” is fundamenteel voor ons begrip van God. “Ik ben” zit opgesloten in de naam “Yahweh”, die 6.800 keer in de Hebreeuwse Bijbel wordt gebruikt. De God van Israël is, fundamenteel, “Hij die in de wildernis woont” (Deuteronomium 33:16). En wie is Hij? Hij is de engel des Heeren die zelf de Heere is (Exodus 3: 2, 6, 14). John Owen legt uit dat Hij “de engel van het verbond is, de grote engel van de tegenwoordigheid van God, in wie de naam en de natuur van God was. . . Dit was geen ander dan de Zoon van God. ” Geen wonder dat Judas terugkijkt op de uittocht en zegt: “Jezus. . . redde een volk uit het land Egypte “(Judas 5). Jezus Christus is echt de God van Israël en de Held van de hele Bijbel.
Jezus is de Heer van alles
Toen de beginnende predikanten kermden dat er van hen wordt veronderstelt dat ze in de prediking een brug slaan naar Christus, wat was dan het probleem? Ik geloof dat dit het geval was: ze hebben de grootsheid van Christus niet gezien en ze zagen niet dat het Oude Testament al, in zijn eigen context en op zijn eigen voorwaarden, de christelijke geschriften bevat. Het ís al een proclamatie van Christus Jezus.
Het is zeker waar dat we een rode lijn in het Oude Testamen kunnen ontdekken. Evangeliebeelden werden eeuwenlang opgebouwd, laag op laag. Jezus is echt de ware tempel, het lam, de priester, de koning en de profeet. Hij is een echte en betere Josef, David, Jona, enzovoort. Dit is allemaal waar. Maar het is niet allemaal de waarheid.
Er zijn essentiële beloften die door de hele Schrift moeten worden opgevolgd – vanaf Genesis 3:15 en verder. Jezus is het zaad – het zaad van de vrouw, het zaad van Abraham, het zaad van David. Hij vervult elke belofte van land, vrede, zegen, enzovoort. Dit is allemaal waar. Maar het is niet allemaal de waarheid.
In aanvulling op deze perspectieven zien we de Zoon van God ook aanwezig in de Hebreeuwse Bijbel. Dit is een fundamenteel onderdeel tenzij we veronderstellen dat er een grote kloof is tussen de twee verbonden. Wat zich uitstrekt over het Oude en het Nieuwe Testament is niet alleen maar een plan of een belofte; het is een Persoon.
Jezus verbindt de Bijbel. Hij is niet afwezig in het Oude Testament, zittend op de bank, in afwachting van het laatste deel van een winnend toneelstuk. Hij is de speler-coach-manager die alles regisseert. Door het hele Oude Testament heen is Hij de enige echte Middelaar van God de Allerhoogste, Die doelbewust richting Zijn eigen vleeswording marcheert. Jezus is de Heere. En dat is Hij altijd geweest.
